Wat is erfbelasting?

Wat is estate planning?
Wat wilt u bereiken?
Schenkingen
Huwelijksvoorwaarden of samenlevingscontract
Testament
Polissen
Internationaal
Bedrijfsvermogen

Erfbelasting is een belasting over verkrijgingen uit nalatenschappen, in het dagelijks taalgebruik: over erfenissen. En preciezer gezegd: een belasting over de overgang van vermogen door overlijden. In Nederland wordt erfbelasting geheven als de overledene in Nederland woonde.

De erfgenaam of legataris – dus degene die verkrijgt (een erfenis ontvangt) – is de belastingplichtige: hij moet de erfbelasting betalen. Dat geldt ook als de overledene wél, maar de ontvanger van de erfenis níet in Nederland woonde op het moment van overlijden.

Erfbelasting is ook wel bekend onder de naam ‘successierecht’ of ‘recht van successie’, de oude benaming. De wet die de erfbelasting regelt, heet nog steeds de Successiewet 1956.

De verkrijging is dat wat iemand van de overledene erft (de ‘ontvangen erfenis’).

De erflater is de overledene.

Of er erfbelasting betaald moet worden, hangt af van veel verschillende factoren:

• de waarde van de erfenis
• de relatie tussen de erflater en degene die uit de nalatenschap ontvangt
• schenkingen die in de laatste 6 maanden voor het overlijden zijn gedaan
• sommige andere voordelen die de overledene aan de ontvanger heeft gegeven
• de soort goederen die wordt verkregen, met name ondernemingsvermogen.
• Als de erflater in Nederland woonde toen hij overleed, komt de Nederlandse erfbelasting in beeld. Dit geldt ook als de
• overledene Nederlander was, maar nog korter dan 10 jaar in het buitenland woonde.

Of er daadwerkelijk erfbelasting betaald moet worden, hangt af van de waarde van de erfenis. De wet kent namelijk vrijgestelde bedragen. Alleen als de verkrijging van een erfgenaam of legataris méér waard is dan de vrijstelling, moet hij erfbelasting betalen.

Voorbeeld:
Als een erfgenaam 10.000 euro krijgt, en het vrijgestelde bedrag is 2.000 euro, dan moet hij over 8.000 euro erfbelasting betalen.

Hoeveel het vrijgestelde bedrag is, hangt af van de relatie tussen de overledene en degene die iets krijgt uit de nalatenschap (wat ‘zijn’ ze van elkaar?). Ook wordt het bedrag jaarlijks aangepast. Kijk hieronder voor de vrijstellingen die in 2022 gelden. Voor de vrijstellingen die gelden bij een overlijden in 2021 vindt u de tabel onderaan deze tekst.

Hiernaast kunnen nog andere vrijstellingen van toepassing zijn, zoals bij bedrijfsopvolging of bij een verkrijging door een goed doel (een zogenaamde ANBI: een Algemeen Nut Beogende Instelling).

Hoeveel erfbelasting betaald moet worden, hangt af van de vrijstelling, het tarief en de waarde van de verkrijging.

Waarde
De vrijstellingen zijn hierboven te zien. Voor de waarde van de verkrijging geldt de waarde in het economisch verkeer op het moment van overlijden. Dat wil zeggen dat gekeken wordt hoeveel de verkrijging zou opleveren als deze verkocht zou worden, de optimale verkoopprijs. En wel op het moment van overlijden. Ook als de verdeling maanden of zelfs jaren later plaatsvindt. Zeker bij bezittingen die in waarde schommelen, zoals beleggingen, is dat een belangrijk aandachtspunt.

Voorbeeld:
De overledene had een aandelenportefeuille. Op het moment van overlijden was deze € 500.000 waard. De verdeling gebeurt na 6 maanden. De beurzen zijn onderuit gegaan en de portefeuille is nog maar € 400.000 waard. Voor de erfbelasting wordt dan toch € 500.000 belast. Een belangrijk punt om te beseffen en mee te nemen in de overweging of de aandelenportefeuille kort na het overlijden al verkocht of aangepast moet worden.

Schulden of bepaalde offers die de verkrijger moet brengen, mogen worden afgetrokken van de waarde van de bezittingen.

Let op dat ook bij inboedel de verkoopwaarde geldt, en dus niet de verzekerde waarde. De verzekerde waarde is meestal de vervangingswaarde: wat zou het kosten om een nieuwe vergelijkbare tafel te kopen? De tafel die in de keuken van de overledene stond brengt bij verkoop waarschijnlijk minder op.

Als een woning deel is van de nalatenschap, geldt een andere waarderingsregel: hier is de WOZ-waarde bepalend. Dit geldt voor een “eigen woning” (het begrip uit de inkomstenbelasting) en voor andere woningen. Als de woning verhuurd is, is een lagere waarde van toepassing, behalve als degene die het huis krijgt de huurder is.
Ook zijn er nog specifieke waarderingsregels voor bijzondere verkrijgingen, zoals het erven van het vruchtgebruik of van een onderneming.

Meer over de waarde van de verkrijging kunt u lezen in ‘Wie erft wat’ en ‘Hoeveel is de erfenis’.

Tarief
De volgende vraag is welk tarief van toepassing is.

De erfbelasting kent verschillende tarieven.

Voor de partner en kinderen geldt een lager tarief dan voor familieleden die verder verwant zijn of mensen die geen familie zijn. Kleinkinderen hebben weer een ander tarief dat daar tussenin ligt.
Bij bedragen onder een bepaalde grens geldt een lager tarief dan voor bedragen daarboven.
Kijk hier voor de tarieven van 2022. Voor de tarieven die gelden bij een overlijden in 2021 vindt u de tabel onderaan deze tekst.

De Belastingdienst heeft een rekentool, waarmee u kunt berekenen hoeveel de erfbelasting is. Bekijk de rekentool op de website van de belastingdienst.

Meestal ontvangt u van de Belastingdienst vanzelf bericht of u aangifte erfbelasting moet doen, of niet. Deze brief wordt vaak verzonden aan de partner of het oudste kind van de overledene. Als u geen bericht krijgt en wel meer dan de vrijstelling erft, dan moet u tóch aangifte doen. U kunt het aangifteformulier dan zelf aanvragen bij de Belastingdienst.
Als er een executeur is, moet hij de aangifte doen en is hij ook aansprakelijk voor het betalen van de belasting.

De aangifte moet binnen 8 maanden na het overlijden gedaan worden. Het is vaak verstandig de aangifte al eerder te doen, of om een voorlopige aanslag te vragen. De belastingrente die de belastingdienst rekent, gaat namelijk meteen na afloop van de 8 maanden in.

Dezelfde termijn van 8 maanden is belangrijk voor het vaststellen of wijzigen van rentes over verkrijgingen uit nalatenschappen, zoals bij de wettelijke verdeling. Als de erfgenamen en langstlevende echtgenoot pas na deze termijn de rente zouden vaststellen of wijzigen, dan wordt dit gezien als schenking.

Een notaris, estate planner of executeur kan u adviseren wanneer u aangifte erfbelasting moet doen en daarbij ook helpen

Degene die erft, is de belastingplichtige: hij moet de erfbelasting betalen. Er zijn twee bijzondere situaties waar de betaling anders geregeld is.

De eerste uitzondering is de situatie dat de verkrijging “vrij van recht” is gemaakt in het testament van de overledene. Dit gebeurt regelmatig bij legaten en betekent dat degene die de erfenis of het legaat krijgt hierover geen erfbelasting hoeft te betalen: deze belasting worden als kosten van de nalatenschap beschouwd en uit de waarde van de nalatenschap betaald.
De ontvanger van het legaat merkt dan als het ware niets van de erfbelasting, hij ontvangt het ‘netto’. De nalatenschap wel! De erfbelasting die de verkrijger niet hoeft te betalen, wordt namelijk voor de erfbelasting gezien als extra verkrijging. En is op zichzelf óók belast met erfbelasting – te betalen door de nalatenschap, dus door de (andere) erfgenamen.

Voorbeeld

Legaat vrij van recht

A ontvangt een legaat € 15.000 ‘vrij van recht’ van zijn tante, die in 2023 is overleden. Dit is het bedrag dat A netto moet ontvangen.

• Voor de erfbelasting is de totale verkrijging € 20.460: het legaat van € 15.000 plus de erfbelasting hierover.
• De vrijstelling voor de erfbelasting is € 2.244.
• De erfbelasting is 30% over € 18.222, dus € 5.466.

De erfbelasting wordt betaald uit de nalatenschap; het bedrag van € 5.466 is een schuld van de nalatenschap.
A ontvangt € 15.000 op zijn bankrekening, hoeft geen aangifte erfbelasting te doen en ook niets zelf te betalen.
Dit legaat kost de nalatenschap dus in totaal € 15.000 + 5.466 = 20.466.

De tweede situatie speelt als de “wettelijke verdeling” plaatsvindt: de erflater laat een echtgenoot en een of meer kinderen achter. De langstlevende partner krijgt alle bezittingen van de nalatenschap en moet ook alle schulden van de nalatenschap betalen. Ieder van de kinderen krijgt een geldvordering ter waarde van zijn erfdeel op de langstlevende echtgenoot. In deze situatie moet de achterblijvende partner alle schulden van de nalatenschap voldoen, inclusief alle erfbelasting. De langstlevende partner moet dus de erfbelasting van de kinderen voorschieten.

Bepaalde kosten die gemaakt zijn rond de uitvaart van de erflater mogen worden afgetrokken van de waarde van de nalatenschap, in de aangifte erfbelasting. Het gaat om de volgende kosten:

• kleding voor en verzorging van de overledene
• rouwadvertenties, bloemen, condoleanceregister en (verzendkosten voor) rouwkaarten en bedankkaarten
• urn of kist, graf of andere rustplaats, grafsteen en plaatsen grafsteen
• koffietafel
• huur van de aula
• kerkdienst (huur en kosten sprekers) tot 1 jaar na het overlijden

Wij beschrijven hier de Nederlandse erfbelasting. In internationale situaties kan de belastingheffing flink afwijken. In veel Europese landen is het ook bepalend waar de overledene woonde bij het overlijden, maar in sommige landen werkt het juist andersom: in welk land woont de verkrijger, of in welk land is het onroerend goed gelegen? Ook is de basis voor de erfbelasting niet overal gelijk of spelen er verschillende soorten belastingen rond het overlijden (zoals een meerwaardebelasting naast de erfbelasting).
In internationale situaties is het dus altijd verstandig een professional in te schakelen: een estate planner of een notaris.

Bij het denken over een (nieuw) testament, kan de erfbelasting een belangrijke rol spelen. Er zijn verschillende mogelijkheden waar u gebruik van kunt maken. Een estate planner (vanuit een belasting- of notariële achtergrond) kan u hierover adviseren, juist in meer ingewikkelde situaties. De notaris kent de basis van estate planning en kan adviseren over veel voorkomende situaties.

Verder kan het ook ná overlijden verstandig zijn hulp van een estate planner of notaris in te schakelen: voor de afweging van de keuze voor eventuele ongedaanmaking van de wettelijke verdeling of voor de aangifte.

Tot slot kan samenwerking met een financieel planner verstandig zijn om inzicht te krijgen in de financiële situatie na het overlijden en het betalen van de erfbelasting.

Vrijstelling 2022

Tarieven 2022

Wat is estate planning?
Wat wilt u bereiken?
Schenkingen
Huwelijksvoorwaarden of samenlevingscontract
Testament
Polissen
Internationaal
Bedrijfsvermogen