Erfenis nalaten aan een goed doel: hoe doe je dat?

Redenen om een goed doel in uw testament op te nemen
Testament: legaat of erfdeel
Welk goed doel zal ik opnemen in mijn testament?
Belastingvrij nalaten aan een goed doel
Aanpak erfenis naar goed doel: aandachtspunten
Advies

Mensen die een deel van hun erfenis of hun hele erfenis willen nalaten aan een of meer goede doelen, hebben daar verschillende overwegingen bij. Iets willen bijdragen aan een betere wereld, onderzoek steunen naar een ziekte die iemand heeft meegemaakt (zelf of bij een naaste), of een thema steunen dat iemand belangrijk vindt.
Soms komt die drijfveer puur uit een filantropische gedachte, soms ook uit een gedachte dat nabestaanden het al goed hebben. Ook kunnen fiscale overwegingen een rol spelen: erfenissen die door bepaalde goede doelen worden ontvangen, zijn vrij van erfbelasting.

Vooral bij mensen die geen kinderen hebben, speelt de vraag vaker wie de erfenis zou moeten krijgen. Zonder testament zouden bijvoorbeeld broers en zussen, of neven en nichten erfgenaam zijn. Zie hiervoor ook: wie zijn de erfgenamen? Niet iedereen vindt dat wenselijk en het hoeft ook niet. Als u geen kinderen heeft, heeft u volledige vrijheid uw erfenis na te laten aan wie u wilt.

Maar ook als u wel kinderen heeft, is het mogelijk een goed doel in uw testament te benoemen. Let dan wel op de legitieme portie: uw kinderen hebben recht op een bepaalde minimum verkrijging uit uw nalatenschap. Anders gezegd: als u uw hele erfenis aan een goed doel zou nalaten kunnen uw kinderen alsnog een deel opeisen. Ze kunnen zich er natuurlijk ook bij neerleggen.

Als u (een deel van) uw vermogen aan een goed doel wilt nalaten*, kan dat alleen door dit op te nemen in een testament. Hiervoor kunt u terecht bij een notaris. De notaris zorgt voor inschrijving van het testament in het Centraal Testamenten Register, zodat het testament bij uw overlijden boven water komt.

Voor de benoeming in uw testament zijn er globaal gezien twee opties:

Legaat aan een goed doel

U neemt een legaat op in uw testament. Met een legaat kunt u een bepaald bedrag nalaten of specifieke bezittingen. Dat kan bijvoorbeeld kunst zijn, een huis of een aandelenportefeuille.

Goed doel als erfgenaam

U kunt een goed doel ook tot erfgenaam benoemen. Daarmee krijgt het goede doel recht op een erfdeel: een deel van de gehele nalatenschap (bezittingen en schulden).

Een paar voorbeelden: u kunt het goede doel erfgenaam maken naast uw 3 kinderen. Het goede doel krijgt dan 1/4e. Of naast uw 9 neven en nichten, zodat het 1/10e deel krijgt. Of u kunt twee goede doelen tot erfgenaam benoemen, die ieder de helft krijgen.
Als u het goede doel tot enig erfgenaam benoemt, krijgt het al uw bezittingen en schulden.

Een goed doel dat tot erfgenaam benoemd is, zal na overlijden de erfenis ‘beneficiair aanvaarden’. Dat betekent dat het goede doel niet opdraait voor schulden die hoger zijn dan de bezittingen.

* In het spraakgebruik wordt ook wel een erfenis schenken aan een goed doel gebruikt. Juridisch en fiscaal gezien zijn dat twee verschillende dingen. Schenken gebeurt bij leven, een erfenis speelt bij overlijden. Wij beperken ons hier tot het nalaten, bij overlijden dus.

Bij de één begint het denken bij het bovenstaande, bij de ander begint het bij een specifiek goed doel, bijvoorbeeld omdat die persoon zeer begaan is met de natuur of een ziekte van dichtbij heeft meegemaakt. Als u nog niet weet welk goed doel u tot erfgenaam zou willen benoemen, dan kunt u nadenken over de volgende punten.

Thema:

Welk thema ligt u na aan het hart? Is dat kunst en cultuur, gezondheid, natuur en milieu, dieren, mensenrechten of internationale hulp, onderwijs, welzijn of een ander thema? En welk doel past dan het best bij u, bij wat u belangrijk vindt?

Erkenning:

Een flink deel van de goede doelen staat onder toezicht van het CBF, de toezichthouder op goede doelen. Dit is een onafhankelijk toezicht, dat door de goede doelen sector zelf georganiseerd is om te borgen dat deze erkende goede doelen zorgvuldig omgaan met hun vermogen, zich daadwerkelijk inzetten voor hun doel en zich laten controleren door een onafhankelijke instantie.

ANBI of SBBI:

Als u wilt dat de verkrijging niet belast is met erfbelasting, moet het goede doel een ANBI (Algemeen Nut Beogende Instelling) of een SBBI (Sociaal Belang Behartigende Instelling) zijn.
Het is verstandig te checken of de instelling die u wilt benoemen inderdaad deze status heeft en houdt. Dit wordt bijgehouden door de belastingdienst.

Als u vermogen via uw testament nalaat aan een goed doel, is dat onder bepaalde voorwaarden vrijgesteld van erfbelasting. Dat betekent dat het goede doel geen belasting hoeft te betalen over de erfenis.

De vrijstelling voor de erfbelasting geldt als het goede doel een ANBI is of een SBBI. Voorwaarde voor het zijn van ANBI of SBBI is dat ze een algemeen belang dienen, of een sociaal belang. De wetgever heeft hier specifieke eisen aan verbonden en de belastingdienst stelt vast of de instelling aan die voorwaarden voldoet.

Om de vrijstelling te mogen toepassen, mogen er in het testament geen voorwaarden zijn verbonden aan de verkrijging die dat algemene of sociale belang ondergraven. Anders gezegd: door die voorwaarde mag er geen persoonlijk belang worden gediend.

Als u (een deel van) uw erfenis aan een of meer goede doelen na wilt laten of daarover nadenkt, dan is er nog een aantal aandachtspunten.

Verwachtingen helder maken
Het bespreken van uw keuze met directe familie voorkomt verrassingen of teleurstellingen na uw overlijden, of zelfs gedoe. Misschien lijkt het gesprek aangaan over uw erfenis en wat u daarmee zou willen moeilijk. Het nadenken over eigen sterfelijkheid kan al lastig zijn, het daarover spreken kan een nog hogere drempel vormen. In de praktijk valt het vaak reuze mee. Veel potentiële erfgenamen hebben alle begrip voor de keuze om aan een goed doel na te laten.

Ook kan een gesprek helpen om het testament vorm te geven. Weet u bijvoorbeeld dat uw broer of zus enorm prijs zou stellen op de klok die een erfstuk uit de familie is of op de foto-albums, dan kunt u daar rekening mee houden en daar iets voor regelen in het testament of een codicil.

Als u vermoedt dat degenen die zonder testament uw erfgenaam zouden zijn het moeilijk zullen accepteren dat u uw vermogen aan een goed doel nalaat (en niet of in mindere mate aan hen), dan doet u er verstandig aan dit met de notaris te bespreken om te bekijken of u speciale voorzieningen wilt treffen.

Wie zorgt voor de afwikkeling?
Een andere vraag om over te denken, is wie voor de afwikkeling van de nalatenschap zorgt. In uw testament kunt u ook een executeur benoemen. Dat kan een familielid, bekende of een professioneel executeur zijn. Zie daarvoor ook: Wat is een executeur?
Mocht u een goed doel tot enig erfgenaam willen benoemen, dan willen zij misschien ook wel zelf voor de afwikkeling zorgen. Dit kunt u het best met het goede doel bespreken.

Informeer het goede doel
Het is niet verplicht het goede doel op de hoogte te brengen van hun benoeming in uw testament, dat is geheel aan u. Het kan wel prettig zijn: u kunt hen op de hoogte stellen van wensen of een invulling. Het goede doel kan u dan laten weten of die wens inderdaad haalbaar is. Ook kunnen zij u meer betrekken bij activiteiten of informeren over ontwikkelingen, als u dat wilt.

Als u overweegt een goed doel op te nemen in uw testament, en u heeft vragen hoe u dat precies regelt in uw testament, dan kunt u dat bespreken met een notaris. Hij of zij bespreekt de verschillende afwegingen met u en kan een concept akte maken.

Mocht u daarnaast een professioneel executeur willen aanwijzen in uw testament, dan kunt u contact opnemen met een van onze executeurs. Zij hebben deels een notariële achtergrond, deels een financiële.

Als u een goed doel heeft gekozen, kunt u contact met hen opnemen om te bespreken of uw gedachten overeenstemmen. Veel goede doelen hebben een contactpersoon voor schenken en nalaten. Zie ook onze pagina over goede doelen.

Wie zijn de erfgenamen?
Wie erft wat?
Hoeveel is de erfenis?
Afwikkeling van de nalatenschap
Wat is een executeur?
Samengesteld gezin en erfenis
Een kind onterven
Minderjarige kinderen en erfenis
Erfrecht & scheiding, onderneming of onterving?
Internationale aspecten
Wat is een legaat?
Onterven: wat betekent dat?
Legitieme portie: wat is het en hoe werkt het?