Testamenten en het coronavirus

Een testament maken op afstand?

Hoe maak je een testament in tijden van social distancing wegens het Corona-virus? Terwijl veel mensen hun testament goed voor elkaar willen hebben – ook voor het geval zij aan de gevolgen van het virus zouden komen te overlijden – is het maken van een testament juist lastiger. Dit betreft vooral mensen in verpleeghuizen, ziekenhuizen en mensen in thuisisolatie. De vraag was daarom of zij wegens de social distancing een testament kunnen maken door middel van een videobelverbinding, zoals Skype, dus zonder de notaris fysiek te zien. Sinds vrijdag 24 april is hier duidelijkheid over: dat kan, onder voorwaarden.

Wat was het probleem?

Het probleem zat in de eisen die de wet stelt aan het maken van een testament. De wet zegt namelijk dat een testament persoonlijk en in het bijzijn van de notaris ondertekend moet worden. Degene die het testament maakt (de testateur) en de notaris moeten fysiek in elkaars aanwezigheid zijn. Tekenen door middel van een volmacht mag niet en alleen op een beeldscherm verschijnen is strikt genomen volgens de normale wetgeving dus niet voldoende. Dat zou betekenen dat mensen die in isolatie zitten, nu geen geldig testament zouden kunnen maken als ook de notaris niet bij hen naar binnen mag.

Skype-testament geldig?

Notarissen hebben vanaf het begin van de maatregelen naar oplossingen hiervoor gezocht. Het “Skype-testament” lag het meest voor de hand. Hierbij ziet de notaris de testateur via beeldbellen.
De meningen verschilden over de geldigheid van zo’n testament. Moest hier pragmatisch gekeken worden, of puur naar de tekst van de wet? Om een eind te maken aan de onduidelijkheid en dus om rechtszekerheid te geven, is er nu een noodwet met een regeling over Skypetestamenten.

Wat houdt de spoedwet in?

De noodwet of spoedwet geldt voorlopig voor die situaties waar het niet mogelijk is fysiek met de notaris in één ruimte te zijn. In die situaties mag een testament door middel van ‘audiovisuele middelen’ (oftewel beeldbellen) getekend worden.
De notaris moet per geval beoordelen of het ondertekenen met behulp van beeldbellen inderdaad de beste oplossing is, of dat er andere manieren zijn waar wel persoonlijk contact mogelijk is. Eerst moet er gekeken worden of bijvoorbeeld contact via een raam mogelijk is, of op kantoor met genoeg afstand of een (plexi)glazen schot tussen de notaris en de testateur.
Als er inderdaad geen andere mogelijkheid is, bijvoorbeeld omdat iemand in een verpleeghuis verblijft waar geen bezoek mag komen, dan tekent de notaris alleen. Hij maakt dan een aantekening in het testament dat de testateur zelf wegens de omstandigheden niet kan ondertekenen en waarom dat zo is.
Het is een tijdelijke regeling. Deze geldt voorlopig tot 1 september 2020. Testamenten die gemaakt zijn in de periode dat deze noodwet van toepassing is, zijn ook geldig na afloop van de speciale regeling. Het is dus niet zo dat de testateur na het einde van de regeling het testament nog een keer moet bekrachtigen.
Ook testamenten die tussen 16 maart en voor 24 april 2020 getekend zijn met behulp van videobellen zijn ook geldig dankzij deze noodwet. De wet geldt alleen voor testamenten die in Nederland getekend zijn, en dus niet voor mensen die in het buitenland verblijven. Zij zullen naar de lokale mogelijkheden moeten kijken.

Tot slot moet de notaris er natuurlijk voor zorgen dat aan alle andere eisen voldaan wordt die de wet stelt aan het maken van een testament. Hij moet:

• Ervoor zorgen dat hij de persoon die een testament maakt (de testateur) kan identificeren.
• Vaststellen dat de testateur de inhoud van het testament begrijpt en dat het daadwerkelijk zijn laatste wil is.
• Vaststellen dat de testateur niet onder invloed staat van iemand anders. Voor dit laatste is bijvoorbeeld ook van belang dat er geen anderen in de ruimte zijn bij de testateur.

Tijdens de maatregelen een testament maken?

Als u op korte termijn een testament wilt maken of aanpassen, of een naaste wil dat, dan kan dat in principe dus. Soms is beeldbellen de enige oplossing, vaak kunnen er andere manieren toegepast worden. Overlegt u hierover met de notaris (en eventueel met de instelling waar u of uw naaste verblijft).
Als u wel de deur uit mag, maar dit wilt beperken wegens de maatregelen, dan kunt u de bespreking met de notaris – anders dan gebruikelijk – via beeldbellen voeren en alleen voor de ondertekening zelf de notaris zien.
Ook goed te weten dat u niet voor alles bij de notaris een testament hoeft te maken. Zo kunt u wel zelf een codicil maken. Let er dan op dat dit alleen voor een beperkt aantal bepalingen geldig is en ook een aantal nadelen kent. Hierover kunt u meer lezen bij Wie erft wat?

Dit artikel is geschreven op 29 april 2020.