Help! Mijn partner heeft Alzheimer

Peter (75) is in een verdrietige situatie beland. Hij kan geen huis kopen in de buurt van zijn zieke vrouw. Al 55 jaar is hij getrouwd met Anja (76), op wie hij op z’n achttiende verliefd werd. Maar nu dreigen ze uit elkaar te worden gedreven door iets, waarvan hij wilde dat hij het van tevoren had geweten. De relatie tussen Peter en Anja is de laatste jaren veranderd en niet omdat ze niet meer van elkaar houden. Anja heeft zeven jaar geleden de diagnose Alzheimer gekregen en Peter moet sindsdien met pijn in zijn hart toezien hoe zijn vrouw achteruitgaat.

Eerder dit jaar heeft hij de moeilijkste beslissing in zijn leven moeten nemen: hij heeft Anja ingeschreven bij een verzorgingshuis omdat de situatie thuis steeds zwaarder werd. Een maand geleden gebeurde het onvermijdelijke: in het verzorgingshuis kwam een kamer vrij voor Anja en binnen twee dagen moest de verhuizing plaatsvinden. Een periode van onrust, verdriet en afscheid.

Geen toestemming voor verkoop huis

Nu de rust enigszins is weergekeerd, heeft Peter ruimte in zijn hoofd om de volgende stap zetten: zijn huis verkopen zodat hij een kleiner huis kan kopen, dicht bij het verzorgingshuis waar Anja woont. Hij wil elke dag langs kunnen gaan bij zijn vrouw.

Maar dan wordt hij geconfronteerd met iets waar hij nooit rekening mee had gehouden. Hij mag zijn huis niet verkopen. De reden: Peter en Anja zijn in gemeenschap van goederen getrouwd en Anja is voor 50% eigenaar van de woning. Zij moet toestemming geven voor de verkoop, maar de notaris stelt op basis van Peters informatie vast dat zij hier geestelijk niet toe in staat is.

Lange doorlooptijd bij rechtbank

Peter krijgt te horen dat er wettelijk gezien een bewindvoerder voor Anja moet worden aangesteld: iemand die haar (financiële) belangen behartigt. De notaris vertelt hem dat de rechter bepaalt wie de bewindvoerder wordt en dat dit meestal de partner is. Of, als die niet meer leeft, de eventuele kinderen. Peter is gerustgesteld: als dit geregeld is, kan en mag hij namens zijn vrouw besluiten nemen en is het alsnog mogelijk om zijn huis te verkopen.

De procedure om Peter als bewindvoerder aan te stellen duurt vrij lang. Binnen twee weken krijgt hij een ontvangstbevestiging, maar pas na zes tot acht weken vindt de zitting plaats. Gelukkig dient niemand bezwaar in en doet de rechtbank kort daarna uitspraak. Uiteindelijk, na dertien weken, is het geregeld.

Besluit rechter komt te laat

Maar dan loopt Peter aan tegen het volgende obstakel: hij is weliswaar bewindvoerder van Anja, maar in die rol moet hij voor aankopen en verkopen boven de 1.500 euro toestemming vragen aan de rechter. Vaak duurt het twee tot vier weken voordat het besluit van de rechter een feit is.

In de huidige overspannen huizenmarkt is dit voor Peter een groot probleem. De twee huizen die hij op het oog had en die hij met gemak had kunnen betalen van de opbrengst van zijn huidige huis, zijn binnen twee dagen, zonder enig voorbehoud, verkocht. Peter kon echter niet zonder voorbehoud van instemming van de rechter kopen, dat wil zeggen: hij had toestemming nodig om dat ook vanuit haar vermogen te betalen.

Had Peter dit alles geweten, dan had hij samen met Anja een levenstestament laten opstellen op het moment dat ook Anja nog helder van geest en handelingsbekwaam was. In dat geval hadden zij elkaar over en weer kunnen machtigen om namens elkaar te handelen als een van hen dat zelf niet meer zou kunnen.

Ook op jongere leeftijd kan het mis gaan

Financieel architect Caroline Gerressen: ‘Deze situatie speelt niet alleen bij mensen op leeftijd. Er kan elke dag iets gebeuren. Je partner van 43 kan auto-ongeval krijgen en in coma raken. Of je krijgt zelf een herseninfarct en bent niet meer in staat om beslissingen te nemen. Dat is op zichzelf al een enorm trieste situatie, maar het betekent ook dat je tegen de grenzen van de wet en bewindvoering aanloopt.’ In alle situaties waarin een van de partners niet meer in staat in om te handelen, is het een probleem als er geen levenstestament is en men gemeenschappelijke bezittingen heeft. ‘Dan verlies je de regie’, aldus Caroline Gerressen. De andere partner wordt van het ene op het andere moment – en de rest van zijn of haar leven – afhankelijk van toestemming van de rechter bij besluiten die de gezamenlijke bezittingen aangaan.

Caroline Gerressen: ‘Ik raad iedereen aan om een levenstestament te maken. Laatste vertelde een vriendin van mij dat haar vader mogelijk dementie heeft. Ik heb haar geadviseerd om zo snel mogelijk met haar ouders in gesprek te gaan. Nu kunnen ze nog iets regelen, maar op een bepaald moment niet meer en dan is het echt te laat.

Schenken aan je kinderen zonder toestemming rechter

Een tweede belangrijk voordeel van een levenstestament is dat je als partner geld mag schenken. In het geval van Peter: hij heeft uiteindelijk zijn huis kunnen verkopen, maar geen nieuw huis kunnen vinden dat past bij zijn wensen én dat nog beschikbaar is. Hij besluit om een huis te huren in de buurt van het verzorgingshuis van Anja. Na verkoop van het huis staat er een flink bedrag op de bank en Peter wil een deel hiervan schenken aan de kinderen. Maar ook hiervoor moet hij als bewindvoerder van Anja toestemming vragen aan de rechtbank. En die zal hij niet krijgen. Door de schenking neemt het vermogen van Anja af en dat is niet in haar belang, zo zal de rechter oordelen. Dit ondanks het feit dat Anja waarschijnlijk niets meekrijgt van de situatie. Alleen als Peter en Anja al langere tijd een jaarlijkse schenking deden aan hun kinderen, zal de rechter voor voortzetting van deze schenktraditie akkoord geven. ‘In levenstestament kun je een bepaling opnemen dat je elkaar over en weer toestemming geeft om te schenken aan de kinderen, ook als dat normaal niet gebeurde,’ licht Caroline toe.

Praat met elkaar als iedereen nog gezond is

Het is belangrijk om al deze zaken met elkaar te bespreken als je nog gezond en fit bent en niet te wachten tot je oud bent en gebreken krijgt. Dan kan het te laat zijn, zoals blijkt uit het verhaal van Peter en Anja.

Zelfs als er nagenoeg geen vermogen is, op de eigen woning na, is het relevant om elkaar te machtigen via een levenstestament. Veel woningen zijn immers enorm in waarde gestegen en wellicht wil je op termijn de overwaarde vrij maken en besteden.

In hetzelfde levenstestament kun je ook vastleggen wie bewindvoerder wordt van de zieke ouder als de gezonde ouder overlijdt. Ga met je kinderen om de tafel zitten en bespreek wie het beste de financiële besluiten kan nemen en wie de medische beslissingen en leg dit vast in het levenstestament. Dat bespaart hen te zijner tijd discussie of problemen in een toch al lastige tijd.