Begin een testament met een inleiding
Stel, u wijzigt een testament of laat een nieuw testament opstellen. Begin dan altijd met een inleiding, door notarissen ook wel considerans of preambule genoemd. Hoe en waarom leest u in dit artikel.
Wat u beschrijft in een considerans?
In een inleiding of considerans beschrijft u in begrijpelijke taal waarom u dit testament wijzigt of opstelt, welke eindsituatie u wenst te bereiken en welke aannames u daarbij gebruikt. Bijvoorbeeld over waarom u wat beslist over de opvolging van uw onderneming. Waarom u bepaalde goede doelen wenst te steunen. Of voor wie u besparing van erfbelasting nastreeft. Dat u uitgaat van het in leven zijn van al uw kinderen, van een bepaalde waarde van uw bedrijf en van het belastingstelsel zoals dat op het moment van het opstellen van het testament geldt.
U beschrijft niet hoe u een eindsituatie wenst te bereiken, daar gaat de tekst na de inleiding op in. De inleiding maakt alleen duidelijk waarom u welk einddoel nastreeft, gecombineerd met de aannames die u daarbij doet.
Het nut van een considerans
Waarom is een inleiding ofwel considerans zo belangrijk? Daar zijn vier redenen voor:
- voor de afstemming met uw notaris, om na te gaan of uw laatste wil goed tot uiting komt in het testament
- voor uzelf, zodat u voor het tekenen van het testament goed nadenkt over wat u met uw testament wilt bereiken
- het voorkómen van discussie in uw familie, vaak veroorzaakt door moeilijk geformuleerde teksten in het testament, die voor meerdere uitleg vatbaar zijn
- wijzigingen die optreden nadat u het testament laat opstellen. Deze reden is minder bekend, maar daarom niet minder zinvol.
Wat u nog niet weet
De periode tussen het opstellen van uw testament en uw overlijden kan heel lang zijn. Dan is de kans groot dat uw doelen niet meer of minder optimaal worden bereikt met uw testament. Bijvoorbeeld door wijzigende wet- en regelgeving, een waardeontwikkeling van uw bezit die heel anders verloopt dan u had verwacht, het vooroverlijden van iemand die u in uw testament op had genomen of hele andere renteontwikkeling dan waarmee u rekening hield. Heeft u een duidelijke considerans opgenomen? Dan is het mogelijk dat deze inleiding wordt gebruikt om de aannames te toetsen aan de werkelijk situatie bij uw overlijden. Waar mogelijk kan dan hier rekening mee worden gehouden in een mediation procedure of via de rechter bijstelling van de werking van het testament plaatsvinden.
Procederen bij een rechter na uw overlijden
U overlijdt en uw testament wordt uitgevoerd. Blijken uw aannames achteraf onjuist te zijn of door wijzigende wet- en regelgeving of andere omstandigheden heel anders uit te pakken? Dan kan een rechter beslissen het testament anders te interpreteren om de situatie die u wenste alsnog te bereiken. Ook kan een dergelijke uitleg veel houvast bieden bij mediation over uw nalatenschap. Een considerans maakt uw laatste wil na uw dood dus sterker. Lees hierna een voorbeeld van een situatie met en zonder considerans.
Een moeder wilde haar zoon onterven, omdat ze al bijna 40 jaar geen contact meer met elkaar hadden. Ze benoemde haar dochter voor de helft van de nalatenschap tot erfgenaam en de twee kinderen van de zoon, haar kleinkinderen, voor de andere helft. Doel was te voorkomen dat haar dochter en de kleinkinderen de dupe werden van haar keuze om de zoon te onterven. Na haar overlijden doet haar zoon een beroep op zijn legitieme portie. De vordering van de zoon komt voor 50% ten laste van de dochter en voor 25% ten laste van elk van de kleinkinderen. Uiteindelijk gaat daardoor slechts 40% van de erfenis naar de dochter, en krijgen de zoon en zijn kinderen samen 60%.
De dochter stelt bij de rechter dat de vordering van de zoon volledig moet worden voldaan uit de erfdelen van de kleinkinderen. Dat is wettelijk mogelijk en zou beter de wens van de moeder benaderen. De rechtbank zocht, maar vond geen toelichting waarom dit testament zo was opgesteld en wat daarmee was beoogd. Het toevoegen van een considerans met deze toelichting had de rechter waarschijnlijk kunnen overtuigen in deze zaak anders te beslissen.
Rechtbank Midden-Nederland, 6 juli 2016 (ECLI:NL:RBMNE:2016:3519)
In 2017 overleed een mevrouw die in 2012 één erfgenaam benoemde; de notaris werd als executeur aangewezen. In 2013 is zij onder curatele gesteld wegens een geestelijke stoornis. In 2015 verzocht de curator namens deze mevrouw de rechter om toestemming te verlenen tot het maken van een nieuw testament. Daarin werd de executeur gewijzigd, een legaat toegekend aan een organisator van muziekconcerten en de erfgenaam gewijzigd (in een ander goed doel). In de considerans werd uitgebreid beschreven dat er sprake was van curatele en dat de notaris het “stappenplan beoordeling wilsbekwaamheid” heeft gevolgd omdat de twijfels over of mevrouw haar wil wel goed kon uiten moesten worden weggenomen. De oorspronkelijke enige erfgenaam probeert het testament nietig te verklaren omdat mevrouw niet haar wil zou kunnen uiten vanwege haar geestelijke stoornis. De rechtbank ging daar niet in mee, mede dankzij de uitgebreide considerans. Het toevoegen van deze considerans heeft de rechter mede overtuigd dat het testament bedoeld was zo te wijzigen.
Intussen is in hoger beroep een andere voorlopige uitspraak gedaan, waarin het Hof verder ingaat op de wilsbekwaamheid van mevrouw, ook omdat het testament vrij complex was. De executeur mag bewijs leveren dat mevrouw wél de gevolgen van haar testament kon overzien. Wordt vervolgd.
Rechtbank Den Haag, 11 april 2018 (ECLI:NL:RBDHA:2018:4815)
Ga na of u een considerans hebt
Heeft u al een testament? Ga dan na of deze een considerans in begrijpelijke taal bevat en of deze nog steeds correct is. Gaat u een testament opstellen, wijzigen of bevat uw bestaande testament geen, een onjuiste of een onduidelijke considerans? Ga dan voor uzelf na welke eindsituatie u nastreeft na uw overlijden en schrijf dat op. Bespreek dit dan samen met uw notaris en maak uw testament toekomstbestendig. Zo krijgt u meer zekerheid dat uw laatste wil ook daadwerkelijk wordt bereikt, ook als u er niets meer over kunt zeggen.
